Quyền con người và sức khỏe cộng đồng

Tiêm vaccine phòng COVID-19 mũi 3, mũi 4 cho cán bộ công chức, viên chức, người lao động. (Ảnh minh họa)
Thực tế những năm qua cho thấy, Việt Nam luôn quan tâm bảo vệ và thúc đẩy các quyền cơ bản của con người. Tính đến năm 2021, Việt Nam đã phê chuẩn, gia nhập 7/9 công ước cơ bản của Liên hợp quốc về quyền con người và là thành viên tích cực của cộng đồng quốc tế trong việc bảo đảm các vấn đề về nhân quyền. Các thành tựu về nhân quyền được thể hiện trong tất cả các lĩnh vực: chính trị, kinh tế, xã hội, y tế, văn hóa...

Chỉ số phát triển con người (HDI) của Việt Nam tăng đều qua các năm: từ 0,682 năm 2016 lên 0,706 năm 2020. Trong các thành tựu về quyền về con người của Việt Nam, quyền được bảo vệ, chăm sóc sức khỏe của người dân luôn được ưu tiên hàng đầu bởi mỗi cá nhân khi được chăm sóc tốt về sức khỏe thì mới có thể thụ hưởng và thực hiện được các quyền cơ bản khác. Mặt khác, việc thực hiện quyền chăm sóc sức khỏe cũng gắn liền với các quyền con người khác như: quyền sống, quyền có lương thực, thực phẩm, quyền về nhà ở, việc làm, giáo dục, quyền được bảo vệ đời tư, tiếp cận thông tin, bình đẳng, không phân biệt đối xử...

Các quốc gia đều có nghĩa vụ bảo đảm người dân phải được chăm sóc sức khỏe trong những điều kiện cơ bản của quốc gia đó. Nghĩa vụ quốc gia trong việc bảo đảm quyền được chăm sóc sức khỏe đã được cộng đồng quốc tế khẳng định trong một số văn bản pháp lý quan trọng. Điều 12 ICESCR (Công ước quốc tế về các quyền kinh tế, xã hội và văn hóa) quy định: mọi người dân có quyền được thụ hưởng những cơ sở vật chất, hàng hóa, dịch vụ và điều kiện cần thiết để đạt được tiêu chuẩn sức khỏe cao nhất có thể.

Tại Việt Nam, quyền được bảo vệ, chăm sóc sức khỏe của người dân được ghi nhận trong các Công ước quốc tế mà Chính phủ ký kết và tham gia; đồng thời, được ghi nhận trong Hiến pháp và nhiều đạo luật như: Luật Bảo vệ sức khỏe nhân dân năm 1989, Luật Khám chữa bệnh năm 2009, Luật Bảo hiểm y tế sửa đổi bổ sung năm 2014, Luật Dược năm 2016... Đây là những cơ sở pháp lý quan trọng để bảo đảm việc thực hiện quyền chăm sóc sức khỏe của toàn dân. Thực tế, với một hệ thống các văn bản pháp luật hỗ trợ, quyền được bảo vệ và chăm sóc sức khỏe tại Việt Nam đã được thực hiện thông qua nhiều cách tiếp cận khác nhau.

Cụ thể như: đầu tư nguồn lực cho y tế gồm nhân lực (đội ngũ bác sĩ, cán bộ y tế) và vật lực (trang thiết bị y tế, các bệnh viện, trạm y tế...) luôn được Chính phủ quan tâm; dịch vụ công về y tế cũng có nhiều cải tiến, phần lớn người dân cảm thấy hài lòng; tỷ lệ bao phủ bảo hiểm y tế hơn 90% số dân; trẻ em dưới 6 tuổi không phải đóng các khoản phí tham gia bảo hiểm y tế và được làm thẻ bảo hiểm y tế miễn phí... Những chính sách của Đảng và Nhà nước cho thấy, quyền và lợi ích của người dân luôn được ưu tiên, người dân được bình đẳng, tạo điều kiện thuận lợi để tiếp cận các dịch vụ y tế, chăm sóc sức khỏe.

Đặc biệt, trong hơn hai năm xảy ra đại dịch COVID-19, quyền được chăm sóc về sức khỏe của người dân càng được thể hiện rõ nét. Ngay từ khi có thông tin chính thức về đại dịch toàn cầu này, mọi quyết sách và các biện pháp y tế của Việt Nam đều nhất quán theo quan điểm tính mạng người dân là quan trọng, cả hệ thống chính trị phải ưu tiên bảo vệ tính mạng và sức khỏe của người dân. Mọi người dân đều được tiếp cận với các thông tin cũng như cơ sở, dịch vụ y tế, được tiêm vaccine miễn phí theo đúng lộ trình và được điều trị miễn phí.

Đây là một nỗ lực rất đáng ghi nhận của Việt Nam trong bối cảnh bệnh nhân mắc COVID-19 ở nhiều quốc gia trên thế giới phải tự chi trả mọi chi phí. Trước làn sóng biến thể phụ BA.4, BA.5 của Omicron trên thế giới và bắt đầu xâm nhập vào Việt Nam, hệ thống y tế từ trung ương đến địa phương đang tích cực triển khai tiêm vaccine COVID-19, liều nhắc lại lần 2 (mũi 4) từ tháng 6/2022 để bảo đảm an toàn sức khỏe cho cả cộng đồng.

Những ứng phó với đại dịch COVID-19 của Chính phủ Việt Nam nhân văn, ưu việt, hoàn toàn phù hợp nghĩa vụ thực hiện quyền được bảo vệ và chăm sóc sức khỏe của người dân trong tình huống khẩn cấp y tế dựa theo yêu cầu cơ bản của quyền này dựa trên các yếu tố: tính sẵn có của cơ sở, hàng hóa, dịch vụ y tế; khả năng tiếp cận với cơ sở, hàng hóa, dịch vụ, thông tin y tế với chi phí hợp lý và không có sự phân biệt đối xử với bất kỳ nhóm đối tượng nào; phù hợp về mặt y học và với điều kiện đặc thù về kinh tế, xã hội, văn hóa của từng quốc gia và bảo đảm nền y tế có chất lượng.

Nỗ lực nâng cao sức khỏe người dân không chỉ được thể hiện ở các con số mà còn thể hiện ở niềm tin của người dân vào Đảng, vào chính quyền, vào hệ thống y tế; cũng như sẵn sàng sát cánh cùng hệ thống chính trị trong các hoạt động chăm sóc sức khỏe cộng đồng.

Đảng và Nhà nước ta luôn thấu hiểu rằng, bên cạnh việc giữ vững, phát huy những thành tựu đã đạt được còn rất nhiều việc phải làm để bảo đảm quyền được chăm sóc sức khỏe của người dân được thực hiện toàn diện, triệt để hơn. Chẳng hạn như cần nhanh chóng tìm giải pháp tháo gỡ những khó khăn, bất cập trong thể chế, chính sách, tạo cơ sở pháp lý quan trọng cho việc thực hiện quyền được chăm sóc sức khỏe và các quyền liên quan. Ngoài ra cần chú trọng nâng cao nhận thức của người dân về quyền được chăm sóc sức khỏe, từ đó, có những đề xuất, kiến nghị phù hợp khả năng đáp ứng về y tế.

Đối với ngành y tế, cần thiết phải đưa ra nhiều giải pháp đồng bộ, tiến tới nâng cao năng lực khám, chữa bệnh, chăm sóc sức khỏe cho người dân. Đặc biệt là các giải pháp về phát triển y tế cơ sở và y tế dự phòng; nâng cao chất lượng đội ngũ y, bác sĩ, nhân viên y tế; ứng dụng khoa học y học, phát triển các ngành khoa học phục vụ bảo vệ, chăm sóc sức khỏe con người; đẩy mạnh ứng dụng tiến bộ khoa học - kỹ thuật, công nghệ thông tin, công nghệ số trong khám, chữa bệnh; xây dựng một số trung tâm y tế chuyên sâu, các cơ sở khám, chữa bệnh tầm cỡ khu vực và quốc tế; phát triển mô hình bác sĩ gia đình...

Dư luận tiến bộ trên thế giới đánh giá cao những thành tựu của Việt Nam trong các nỗ lực về bảo đảm nhân quyền, trong đó có quyền được chăm sóc sức khỏe của người dân. Tuy nhiên, vì những mục đích cá nhân đen tối, một số đối tượng cực đoan, phản động thiếu thiện chí vẫn không ngừng ra sức xuyên tạc, phủ nhận những thành quả về nhân quyền, chống phá Đảng, Nhà nước bằng nhiều thủ đoạn khác nhau.

Vụ án nâng giá kit xét nghiệm COVID-19 xảy ra tại Công ty cổ phần công nghệ Việt Á gần đây là một vụ án nghiêm trọng và có liên quan đến nhiều cán bộ y tế. Lợi dụng sự việc này, trên các trang mạng xã hội, thế lực thù địch, phản động không ngừng tuyên truyền các luận điệu sai trái nhằm bôi nhọ, hạ uy tín của Đảng, Nhà nước, cho rằng đứng sau đó có “nhóm lợi ích”, là “đấu đá nội bộ” và đưa ra những suy diễn vô căn cứ về “trùm cuối” khiến dư luận hết sức bức xúc. Cần khẳng định đây là vụ việc rất đau xót, nhưng cũng cho thấy Đảng và Nhà nước ta không khoan nhượng với cái xấu, cái tiêu cực.

Các cơ quan chức năng đã vào cuộc nhanh chóng, quyết liệt, với tinh thần không có “vùng cấm”. Chỉ trong vài tháng qua, đã có hàng chục cán bộ trong ngành y tế bị khởi tố liên quan vụ án này, trong đó, có cả những cán bộ cấp cao. Việc xử lý các cá nhân sai phạm liên quan đến vụ án Việt Á cho thấy sự quyết tâm của Đảng và Nhà nước với các hành vi sai phạm liên quan đến tham nhũng, đồng thời tiếp tục khẳng định chủ trương nhất quán của Đảng và Nhà nước là bảo đảm tốt nhất quyền được chăm sóc sức khỏe của người dân. Bởi y tế là lĩnh vực liên quan trực tiếp, mật thiết đến sức khỏe, tính mạng người dân; đội ngũ những người làm y tế phải thật sự trong sạch, liêm chính thì người dân mới được chăm sóc, điều trị trong điều kiện tốt nhất. Các trang thiết bị y tế là để phục vụ việc khám, điều trị bệnh cho nên cần được bảo đảm cao nhất về chất lượng, hiệu quả.

Sự việc nêu trên khiến nhiều người nhớ lại thời điểm chống dịch COVID-19 căng thẳng, những đối tượng phản động không ngừng xuyên tạc các chính sách y tế nhằm bảo đảm quyền sống, quyền được chăm sóc sức khỏe của người dân mà Chính phủ áp dụng để đẩy lùi dịch COVID-19. Chúng đưa ra luận điệu cho rằng Việt Nam vi phạm các quyền tự do đi lại, quyền tự do hội họp, các quyền riêng tư khác khi yêu cầu cách ly, cung cấp thông tin cá nhân, giãn cách xã hội...

Chúng cố tình bỏ qua các quy định pháp luật rất rõ ràng về thực hiện quyền con người trong những điều kiện y tế khẩn cấp. Cụ thể, khoản 2 Điều 14 Hiến pháp Việt Nam năm 2013 quy định: “Quyền con người, quyền công dân chỉ có thể bị hạn chế theo quy định của luật trong trường hợp cần thiết vì lý do quốc phòng, an ninh quốc gia, trật tự, an toàn xã hội, đạo đức xã hội, sức khỏe cộng đồng”. Theo đó, việc bảo đảm quyền con người còn đòi hỏi mỗi cá nhân phải tôn trọng quyền của người khác, đồng thời, bảo đảm quyền con người cũng phải gắn liền với việc thực hiện trách nhiệm của công dân với đất nước và trách nhiệm của con người với cộng đồng xã hội.

Những năm qua, Việt Nam luôn cho thấy sự tôn trọng, bảo vệ, và thúc đẩy quyền con người trong những tình huống khẩn cấp cũng như trong bối cảnh hội nhập quốc tế sâu rộng. Sự lựa chọn ưu tiên thực hiện “quyền được chăm sóc sức khỏe” của Đảng, Nhà nước là hoàn toàn đúng đắn, phù hợp điều kiện và bối cảnh thực tế, thực hiện mục tiêu bảo đảm tốt nhất an toàn tính mạng và sức khỏe của mọi người dân./.