Sau 30 năm bôn ba tìm đường cứu nước, cứu dân, đầu năm 1941, Chủ tịch Hồ Chí Minh về nước cùng Trung ương Đảng trực tiếp lãnh đạo cách mạng Việt Nam. Ngay từ những năm tháng nước nhà chưa giành được độc lập, Bác đã thấy rõ vai trò của người cao tuổi và đề cập trong bài “Kính cáo đồng bào” viết ngày 6/6/1941. Người kêu gọi phụ lão: “Hỡi các bậc phụ huynh! Hỡi các bậc hiền huynh chí sỹ! Mong các ngài noi gương phụ lão đời nhà Trần trước họa giặc Nguyên xâm lấn, đã nhiệt liệt hô hào con em tham gia sự nghiệp cứu quốc”. Tiếp đó, Người viết một bức thư bằng chữ Hán có tiêu đề rất trân trọng: “Nguyễn Ái Quốc ký thư chư thị ái chư phụ lão” (Nguyễn Ái Quốc - thư gửi tới các cụ phụ lão trong cả nước). Đây là lời hiệu triệu đoàn kết, vận động tất cả các bậc phụ lão. Mở đầu thư, Người viết: “Trách nhiệm của các vị phụ lão chúng ta đối với nhiệm vụ đất nước thật là trọng đại. Đất nước hưng thịnh do phụ lão gây dựng. Đất nước tồn tại do phụ lão góp sức. Nước bị mất, phụ lão cứu. Nước suy sụp, phụ lão phù trì. Nước nhà hưng, suy tồn, phụ lão đều gánh trách nhiệm hết sức nặng nề… Nước nhà lo, các cụ cùng phải lo. Nước nhà vui, các cụ đều cùng được vui…Những hành động, nghĩa cử cứu nước từ trước đến nay đều do các vị phụ lão đương thời gây dựng nên, vun đắp nên, nhuần tưới lên..”

Từng câu từng chữ trong thư đều thể hiện tình cảm yêu mến, quan tâm sâu sắc cũng như sự tin tưởng mà Chủ tịch Hồ Chí Minh dành cho người cao tuổi. Lời hiệu triệu đó đã đem đến cho người cao tuổi Việt Nam nguồn động viên mạnh mẽ. Lớp lớp người cao tuổi không phân biệt giàu nghèo, lao động hay trí thức,
dân tộc hay tôn giáo đã tích cực hưởng ứng, đã phát huy truyền thống vẻ vang, hăng hái tham gia kháng chiến kiến quốc, góp phần to lớn vào thắng lợi vĩ đại của cả dân tộc.
Cách mạng tháng Tám thành công, nước Việt Nam Dân chủ Cộng ra đời. Chính quyền non trẻ bước vào một giai đoạn mới với nhiều thử thách, khó khăn trăm bề …trước tình thế “ngàn cân treo sợi tóc”, Chủ tịch Hồ Chí Minh nhấn mạnh phương châm “lấy dân làm gốc”, dựa vào dân, vì lợi ích của nhân dân để khắc phục khó khăn. Bác đánh giá cao vai trò của các tầng lớp nhân dân trong kiến thiết và bảo vệ nền độc lập nước nhà, trong đó có vai trò tiềm năng của lớp người cao tuổi. Ngày 21-9-1945, trong Thư gửi các vị phụ lão, Chủ tịch Hồ Chí Minh kêu gọi thành lập Phụ lão cứu quốc hội. Theo Bác, để lớp người cao niên trong xã hội phát huy được vai trò của mình thì việc tiên quyết là phải đưa người cao tuổi vào sinh hoạt trong một tổ chức nhất định, đó là tổ chức “Phụ lão cứu quốc Hội”. Người kêu gọi: “Chúng ta là bậc phụ lão, cần phải tinh thành đoàn kết trước để làm gương cho con cháu ta. Vậy tôi mong các vị phụ lão ở Hà thành ra xung phong tổ chức “Phụ lão cứu quốc Hội” để cho các phụ lão cả nước bắt chước và để hùn sức giữ gìn nền độc lập của nước nhà”. Người chỉ rõ: Đối với người cao tuổi, tuy sức khỏe không bằng lúc còn trẻ nhưng có những mặt mạnh cơ bản, đó là: Có lòng yêu nước nồng nàn, sâu sắc; tuổi càng cao chí càng cao; tích lũy được vốn tri thức, kinh nghiệm, kỹ năng phong phú; có sự tín nhiệm cao. Và Người khẳng định “người cao tuổi là của quý vô giá của dân tộc, của Nhà nước”.
Không những kính trọng người già mà Bác còn đặc biệt quan tâm, trọng dụng những người cao tuổi tham gia góp công cho đất nước. Trong những ngày đầu Cách mạng Tháng Tám 1945 thành công, Bác Hồ đã mời những bậc cao niên, tài trí, đức độ tham gia chính phủ nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa như cụ Huỳnh Thúc Kháng được Bác giao chức Bộ trưởng Bộ Nội vụ, rồi quyền Chủ tịch nước - khi cụ Kháng đã ở tuổi 71; Cụ Võ Liêm Sơn 61 tuổi làm Chủ tịch Mặt trận Liên Việt khu Tư; Cụ Bùi Bằng Đoàn làm Trưởng ban thường trực Quốc hội khi 60 tuổi; Cụ Nguyễn Văn Tố, một học giả uyên thâm vào tuổi 60 cũng gánh vác nhiều trọng trách; Cụ Vũ Đình Tụng 63 tuổi - trí thức Công giáo được Bác Hồ cử làm Bộ trưởng thương binh, cựu binh; Linh mục Phạm Bá Trực gần 60 tuổi đảm nhiệm chức Phó trưởng ban thường trực Quốc hội…
Ngày 27 và 28-3-1964, tại Hà Nội đã diễn ra Hội nghị chính trị đặc biệt theo quyết định triệu tập của Chủ tịch Hồ Chí Minh, nhằm đáp ứng yêu cầu khẩn cấp lúc đó là tăng cường hơn nữa sự đoàn kết nhất trí của toàn thể dân tộc trước âm mưu giặc Mỹ đẩy mạnh chiến tranh xâm lược, ồ ạt đưa quân đội các nước đồng minh vào miền Nam Việt Nam. Trong Hội nghị đặc biệt này có 300 đại biểu thì một nửa đại biểu là người cao tuổi, đa phần là nhân sĩ, tri thức, công giáo yêu nước tham dự. Hội nghị này được đánh giá là Hội nghị Diên Hồng lần thứ 2 trong lịch sử chống quân xâm lược nước ta (sau đời Trần). Trong báo cáo chính trị đọc tại Hội nghị, Chủ tịch Hồ Chí Minh nhấn mạnh, tôn vinh những người cao tuổi:“Chúng ta tự hào có nhiều cụ
ông, cụ bà ngoài 70, 80 tuổi vẫn hăng hái học tập và lao động, lập ra những đội “Bạch đầu quân” trồng cây gây rừng, đôn đốc phong trào bình dân học vụ và vận động vệ sinh phòng bệnh…”
Với cương vị là Chủ tịch Đảng, Chủ tịch nước bộn bề trăm công ngàn việc nhưng Chủ tịch Hồ Chí Minh vẫn luôn dành cho các bậc cao niên, phụ lão những tình cảm đặc biệt, mỗi chiến công hay những việc làm có ý nghĩa của các cụ đều được Người theo dõi, biểu dương, khen ngợi một cách kịp thời và trân trọng. Lòng kính trọng của Chủ tịch Hồ Chí Minh đối với người cao tuổi không chỉ thể hiện rõ trong tư tưởng, quan điểm mà còn được thể hiện qua từng bài viết, bài nói; tỏa sáng trong mọi việc làm, hành động, cử chỉ và cách ứng xử của Người.
Trong chiến dịch Việt Bắc - Thu Đông năm 1947, khi được tin chiến thắng dồn dập từ mặt trận, Người đã viết một bài thơ tặng cụ Bùi Bằng Đoàn, nguyên Thượng thư Bộ hình triều Nguyễn, một nhân sĩ trí thức yêu nước, lúc ấy là Trưởng ban Thường trực Quốc hội (Chủ tịch Quốc hội) những vần thơ bằng chữ Hán rất mực trang trọng mà vẫn đầm ấm nghĩa tình:
“Xem sách chim rừng vào cửa đậu Phê văn hoa núi chiếu nghiên soi Tin vui thắng trận dồn chân ngựa Nhớ Cụ thơ xuân tặng một bài”.
Năm 1947, biết tin ba cụ lão du kích ở Cao Bằng hăng hái xung phong cùng nhân dân giết giặc, Chủ tịch Hồ Chí Minh cũng đã gửi tặng các cụ bài thơ:
“Tuổi cao chí khí càng cao, Múa gươm giết giặc ào ào gió thu.
Sẵn sàng tiêu diệt quân thù,Tiếng thơm Việt Bắc ngàn thu lẫy lừng”
Năm 1948, cụ Võ Liêm Sơn được đi dự hội nghị Kháng chiến toàn quốc và hội nghị Văn hoá toàn quốc ở Việt Bắc. Đó cũng là cơ duyên cụ Võ được gặp Chủ tịch Hồ Chí Minh. Và có lẽ không ai lại không xúc động trước một lối ứng xử tuyệt vời của Bác với một cụ già cao tuổi từ vùng bị giặc chiếm đóng lặn lội lên Việt Bắc để được gặp và thăm Bác. Bài thơ “Tặng cụ Võ Liêm Sơn” được viết theo thể năm chữ tám câu là thi phẩm hòa quyện giữa ý và tình, giữa cách mạng và nhân dân, giữa lý tưởng và hiện thực “Ngàn năm cụ tìm đến Một lời trăm cảm thông Thờ dân trọn đạo hiếu Thờ nước vẹn lòng trung Cụ đến tôi mừng rỡ Cụ đi tôi nhớ nhung trọng của Bác Hồ, vị lãnh tụ kính yêu của dân tộc đối với người cao tuổi.
Cụ Tạ Quang Yên ở Nam Định, có 8 người con. Trong đó, 6 người tham gia kháng chiến, mà 4 người đã oanh liệt hy sinh vì Tổ quốc. Tháng 9/1948, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã gửi thư thăm cụ Yên, trong thư có đoạn: “Tôi trân trọng thay mặt Chính phủ gửi lời khen ngợi và tặng cụ mấy chữ:
“Một nhà trung hiếu, Muôn thuở thơm danh”.
Nhân dịp này, tôi xin biếu cụ một cái áo mà đồng bào đã biếu tôi”.
Năm 1960, trong công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội ở miền Bắc, các cụ phụ lão ở Nam Định tham gia rất hăng hái và đã được Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi thư động viên, khen ngợi:
“Càng già, càng dẻo, lại càng dai. Tinh thần gương mẫu chẳng nhường ai. Đôn đốc con em làm nhiệm vụ, Vuốt râu mừng xã hội tương lai”
Một câu xin tặng cụ: Kháng chiến ắt thành công”
Ngày 20-05-1948, được biết cụ Phùng Lục - Phụ lão cứu quốc ở huyện Ứng Hòa, tỉnh Hà Đông (nay là Hà Nội), thọ 80 tuổi, không tổ chức tế lễ linh đình, đã mang 500 đồng tiền mừng thọ giúp vào quỹ kháng chiến, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã viết thư chúc mừng và cảm ơn. Trong thư, Bác kính trọng, khiêm tốn xưng cháu với cụ Lục: “Cháu xin thay mặt Chính phủ cảm ơn cụ”. Đây chỉ là một trong rất nhiều sự việc thể hiện sự kính (3)
Chủ tịch Hồ Chí Minh thường xuyên nhắc nhở, khuyến khích, động viên người cao tuổi phải tự mình học tập thường xuyên, phải nâng cao dân trí, tích cực tham gia vào đời sống xã hội, vào công cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc cũng như xây dựng đất nước, trở thành tấm gương sáng cho các thế hệ trẻ noi theo. Trong những năm tháng hoạt động cách mạng, Chủ tịch Hồ Chí Minh thường nhắc: “Càng già càng anh hùng”, “Tuổi cao chí khí càng cao, chống Mỹ - cứu nước già nào kém ai”. Với nhiệm vụ xây dựng đất nước cũng vậy, Chủ tịch Hồ Chí Minh nói:”Tuổi già nhưng chí không già, góp phần xây dựng nước nhà phồn vinh”. Trong Đảng, Bác cũng xác định các “đồng chí già là rất quý, các cụ là tấm gương bền bỉ đấu tranh, dìu dắt, bồi dưỡng, đào tạo thêm đồng chí trẻ”.
Đồng thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh cũng phê phán thái độ tự ti của những cán bộ lớn tuổi, cho rằng mình không còn khả năng tiến bộ nữa, không thể học hành và cống hiến nữa. Đến với lớp huấn luyện đảng viên mới vào ngày 14-5-1966, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã nói: “Bác thường nghe nói có đồng chí mới 40 tuổi mà đã cho mình là già cho nên ít chịu học tập. Nghĩ như vậy là không đúng, 40 tuổi chưa phải là già. Bác đã 76 tuổi nhưng vẫn cố gắng học thêm. Chúng ta phải học và hoạt động cách mạng suốt đời. Còn sống thì còn phải học, còn phải hoạt động cách mạng”.
Chủ tịch Hồ Chí Minh cho rằng đồng thời với việc phát huy truyền thống kính già, trọng lão cần phải giúp người già có quan niệm đúng về tuổi già và vị trí vai trò của mình trong xã hội. Bác “Lấy tư cách là một người già mà nói chuyện với các cụ”. Trước hết Người nêu lên tâm trạng của không ít người già là hay nghĩ ngợi, cho rằng “Lão lai tài tận, lão giả an chi” (tuổi già thì tài hết, tuổi già nên ở yên). Trong thư gửi các cụ, Chủ tịch Hồ Chí Minh viết: “Tôi không tán thành ý kiến đó. Xưa nay những người yêu nước không vì tuổi già mà chịu ngồi không. Nước ta có những người như Lý Thường Kiệt, càng già càng quắc thước, càng già càng anh hùng”. Rồi Bác tâm sự cùng các cụ cả nước: “Chúng ta già cả, không làm được việc nặng nề thì khua gậy đi trước, để khuyến khích bọn thanh niên và san sẻ những kinh nghiệm của chúng ta cho họ”(5).
Và Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn là tấm gương sáng về “tuổi cao chí khí càng cao”, suốt cuộc đời vì dân, vì nước, vì sự nghiệp cách mạng quên cả tuổi già, quên cả bản thân. Một con người mà “dù phải từ biệt thế giới này” vẫn không có điều gì phải hối hận, “chỉ tiếc là không được phục vụ lâu hơn nữa, nhiều hơn nữa”. Năm 1950, khi tròn 60 tuổi, Bác lạc quan viết những vần thơ: “Sáu mươi tuổi hãy còn xuân chán/ So với ông Bành vẫn thiếu niên...”. Năm 1964, khi đã ở tuổi “xưa nay hiếm”, nhưng trong bài phát biểu bế mạc kỳ họp thứ nhất, Quốc hội khóa III, Người nói: “...Vì Tổ quốc, vì nhân dân, chúng tôi sẽ luôn cố gắng làm tròn trách nhiệm của mình, quyết không phụ lòng tin cậy của đồng bào và Quốc hội. Về phần tôi: Bảy mươi tư tuổi vẫn không già/ Cố gắng làm tròn nhiệm vụ ta...”. Vào năm 78 tuổi, Nguời vẫn lạc quan: “Bảy mươi tám tuổi, chưa già lắm/ Vẫn giữ hai vai việc nước nhà./ Kháng chiến dân ta đang thắng lớn/ Tiến bước! Ta cùng con em ta”
Ngày nay, tiếp nối truyền thống tốt đẹp của dân tộc, Đảng và Nhà nước luôn quan tâm, động viên, chăm sóc người cao tuổi, giúp các cụ sống vui, sống khoẻ, sống có ích. Bên cạnh đó, Người cao tuổi Việt Nam cũng luôn ra sức thực hiện tốt “Học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh” bằng những phong trào thi đua thiết thực “Tuổi cao - gương sáng”. Đó cũng chính là một trong nhiều hình thức để phát huy những giá trị văn hóa, tư tưởng Hồ Chí Minh, góp phần thực hiện tốt lời căn dặn của Người:
 
“Tuổi già nhưng chí không già
Góp phần xây dựng nước nhà phồn vinh”
08 Tháng Chín 2016   /   3199 lượt xem

ThS. Phan Thị Hoài
http://ditichhochiminhphuchutich.gov.vn/